Nowa wystawa „W służbie niepodległości. Telegramy patriotyczne 1895-1939” opowiada o Polakach żyjących w trudnych warunkach niewoli. O tym, że siła, jaką czerpali z tradycji, historii i wiary pomogła im zachować tożsamość narodową. Jest to największa w regionie wystawa z okazji 100-lecia niepodległości Polski.
Losy Warmii i Mazur potoczyły się inaczej niż innych regionów – w wyniku plebiscytu 1920 roku tereny te znalazły się poza granicami odrodzonej Rzeczypospolitej. Mimo to polskość tych ziem podtrzymywana była przez codzienną postawę Polaków – używanie języka ojczystego, przywiązanie do tradycji i pamięci o chlubnej przeszłości. Zakładano polskie gazety, księgarnie i biblioteki Towarzystwa Czytelni Ludowych. W okresie międzywojennym kontynuowano tę działalność i utrzymywano więzi z Macierzą.
Jednym z przejawów demonstrowania polskości był zwyczaj przesyłania życzeń na specjalnych blankietach. Były one zdobione symbolami narodowymi, wizerunkami polskich bohaterów, artystów, zabytków architektury, miejsc kultu religijnego. Pierwotnie telegramy nazywano kościuszkowskimi, gdyż to portrety Naczelnika insurekcji 1794 roku stanowiły główne motywy dekoracyjne tych dokumentów. Na wystawie można obejrzeć przeszło sto oryginalnych telegramów z odręcznie wypisanymi życzeniami.
Oprócz telegramów prezentujemy wyjątkowo cenną czapkę generalską Tadeusza Kościuszki, obrączkę z insurekcji kościuszkowskiej, krzyżyk z Olszynki Grochowskiej upamiętniający powstanie listopadowe, obrazy, biżuterię patriotyczną. Do obejrzenia także medal i dyplom niepodległości z podpisem Józefa Piłsudskiego i wiele innych obiektów ze zbiorów: Muzeum Warmii i Mazur, Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Poczty i Telekomunikacji, Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, Biblioteki Uniwersyteckiej w Olsztynie, OBN im. W. Kętrzyńskiego oraz kolekcji prywatnej Andrzeja Soleckiego. Specjalnie na wystawę została uszyta kopia sukni żałoby narodowej – w tego typu strojach Polki po powstaniu styczniowym demonstrowały postawę patriotyczną. Ważną częścią ekspozycji jest też kącik edukacyjny z zainscenizowanym wnętrzem pracowni litograficznej Antoniego Rose w Poznaniu, w której powstały pierwsze telegramy kościuszkowskie.
Wystawa upamiętnia zarówno same zmagania Polaków o utrzymanie tożsamości, jak i odzyskanie niepodległości i kształtowanie się granic oraz tworzenie państwowości po 1918 r., z uwzględnieniem specyficznej sytuacji Warmii i Mazur. Można ją zwiedzać w olsztyńskim zamku do końca 2019 roku.
