HISTORIA MIŁOMŁYNA

Powstanie Miłomłyna łączy się z datą 1335 r., kiedy to rycerze zakonu krzyżackiego nadali osadzie herb i przywilej lokacyjny.

 Milimlin – jedna z pierwszych nazw

Dokument lokacyjny gwarantował mieszczanom rozwój gospodarczy miasta i jego niezależność od feudałów. Wcześniej istniała w tym miejscu osada i drewniana warownia. Jej usytuowanie nie było przypadkowe. Jeśli przyjrzymy się mapie tych okolic, łatwo zauważymy, że miasto położone jest w korytarzu otaczających go jezior.

Pierwsze udokumentowane wzmianki o Miłomłynie pochodzą z roku 1315. W pobliżu istniała wówczas pruska osada Liwa. Na początku XIV wieku w miejsce drewnianej warowni wybudowano obronny zamek. W okolicy postawiono również kilka młynów na rzece Liwie. Nieopodal powstało osiedle targowe nazywane Liwemuhle (Liwski Młyn), które prawdopodobnie dało miastu obecną nazwę. W XV wieku na mapach była już nazwa: “Milimlin”.

Zakon chcąc utrwalić swoją władzę na podbijanych terytoriach potrzebował zaplecza gospodarczego i ekonomicznego w postaci miast. Konieczny był napływ osadników z Niemiec, których do podjęcia tak dalekiej i niebezpiecznej podróży mogły zachęcić jedynie atrakcyjne i dogodne warunki gwarantowane prawem. Tak więc przywilej gwarantował wolność osobistą, a także samorząd miejski i własne sądownictwo. Na czele władz miejskich stał wójt, sprawujący ten urząd dziedzicznie.

Miasto na 3 hektarach

3miłomłyn
Zniszczony rynek Miłomłyna, w tle widać pomnik. (zdjęcie zrobione po 1945 r.)

Miłomłyn w obrębie murów zajmował powierzchnię około 3 hektarów. Prostokątny rynek, leżący na głównej osi komunikacyjnej stanowił 15 proc. powierzchni całego miasta. Otoczone murami obronnymi posiadało 2 bramy wjazdowe, które niestety zostały rozebrane w 1692 r. Na rynku stał zbudowany w 1406 r. ratusz, który również rozebrano w 1692 r. Krzyżacki zamek usytuowany był w miejscu, które nazywane jest Zaułkiem Nadleśnym. Między zamkiem, a kościołem istniało podziemne przejście. Wiąże się z nim ciekawa opowieść. Otóż w listopadzie 1520 r. komtur ostródzki wraz z dowódcą wojsk krzyżackich z Iławy przedostali się od strony kościoła na teren zamku i wycięli w pień polską załogę. Do roku 1587 zamek był rezydencją ostatnich ewangelickich biskupów Pomezanii.

Kościół pod wezwaniem św. Bartłomieja wzniesiono jeszcze przed uzyskaniem praw miejskich, a więc przed 1335 r. co świadczy o istnieniu już w tym miejscu większej napływowej społeczności jeszcze przed nadaniem prawa lokacyjnego. Kościół usytuowano w pobliżu murów miejskich. Była to budowla obronna.

Już w średniowieczu przy kościele istniała szkoła miejska, a sześciu mieszkańców Miłomłyna studiowało nawet na uniwersytetach, w tym trzech w Krakowie. Na miejscu działała piekarnia, zakłady szewskie, rzeźnie, browar, a nawet łaźnia. W mieście istniał również dom opieki potocznie zwany szpitalem, skupiający ludzi ułomnych i nieuleczalnie chorych. Prawdopodobnie był on miejscem, w którym wykorzystywano jego mieszkańców do różnych prac ograniczając ich wolność i prawa. Znakiem tamtych czasów niech będzie fakt, że w XVII w. państwo pruskie nie tylko nie łożyło na utrzymanie szpitala ale ściągało podatki od jałmużny zbieranej przez pensjonariuszy.

Kataklizmy

2miłomłyn
Na rynku w Miłomłynie stał pomnik poległych w I wojnie światowej.

Los nie oszczędzał miasta na przestrzeni wieków. W 1414 roku wojska polskie przejęły na krótko miasto i zamek, i dokonali wielu zniszczeń. W 1591 roku ogień strawił większość zabudowy. W 1628 roku miasto nieomal zrównali z ziemią Szwedzi. Po następnym pożarze w 1663 roku pozostały tylko cztery domy i kościół. W roku 1700 wybuchł kolejny pożar, który zniszczył z trudem odbudowane miasto, a na początku XIX wieku następny, który dokończył dzieła. W 1710 roku wybuchła epidemia dżumy powodując śmierć 20% mieszkańców. W 1807 roku Miłomłyn zajęli Francuzi, a wkrótce potem Prusacy i Rosjanie.

Miasto jednak nie przeciwstawiało się przeciwnościom losu. W 1808 r. dokonano zabudowy nowego rynku w 1824 r. postawiono nowy ratusz. W 1853 r. ukończono budowę drogi z Elbląga do Ostródy. W 1860 r. otwarto kanał Ostródzko – Elbląski, a w 1893 r. zbudowano linię kolejową stanowiącą połączenie z Elblągiem i Ostródą, w 1903 r. także z Morągiem. Stając się wodnym, drogowym i kolejowym węzłem transportowym Miłomłyn odzyskał swoje dawne znaczenie i stał się ważnym ośrodkiem w handlu drewnem. Pod koniec drugiej wojny został jednak w 90% zniszczony przez wojska armii czerwonej. Liczba ludności zmalała z 2434 osób w 1939 r. do 430 w roku 1946, a w ślad za tym nastąpiła utrata praw miejskich, które miasto odzyskało dopiero w 1997 r.

Miłomłyn Zdrój?

Na terenie gminy Miłomłyn znajdują się cztery bardzo czyste jeziora oraz bogate w zwierzynę połacie leśne. Szczególną atrakcją jest przepływający przez teren gminy kanał Ostródzko – Elbląski. Jedną z ostatnich inicjatyw jest utworzenie w Miłomłynie uzdrowiska. Starania o przyznanie statusu uzdrowiska gmina Miłomłyn rozpoczęła już w 2008 roku. Od tamtej pory wiele się zmieniło – Miłomłyn może pochwalić się tężnią solankową oraz licznymi trasami uzdrowiskowymi.

Wojciech Gudaczewski

Dodaj komentarz

*

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.